Roedd y cyfnod ôl-ganoloesol yn gyfnod o newid mawr yng Nghymru. Yn sgîl diddymu’r mynachlogydd, a gwblhawyd yn 1539, ad-drefnwyd yr economi ar raddfa fawr, sefydlwyd neu ehangwyd ystadau seciwlar mawr a chychwynnwyd ar draddodiadau adeiladu amrywiol. Dechreuodd trefi sirol dyfu wedi’r Ddeddf Uno â Lloegr yn 1536.

Rhannau/crynodebau o'r blaenoriaethau ar gyfer pob cyfnod yw'r darnau canlynol. Ceir y testun llawn trwy glicio ar y cysylltiad isod i'r Adroddiad Terfynol i Gymru Gyfan.

• Meintoliad - Mae’r gyfradd oroesi yn y cyfnod hwn yn creu cyfleoedd i astudio patrymau a newid rhanbarthol dros amser, ond mae hyn yn galw am asesiad systemataidd o’r adnoddau.
• Aneddiadau - Dylid sicrhau gwell dealltwriaeth o’r newidiadau mewn aneddiadau gwledig a thai cynhenid rhwng y cyfnod canoloesol a’r cyfnod ôl-ganoloesol, a dylid ymchwilio i’r patrymau anheddu cyn-ddiwydiannol sy’n sail i ardaloedd trefol er mwyn taflu goleuni ar dwf trefi.
• Newid economaidd - Dylid astudio’r arferion amaethyddol, garddwriaethol a diwydiannol cyfnewidiol ar diroedd a gollwyd gan y mynachlogydd.
• Ffiniau tiroedd - Mae angen gwneud astudiaethau rhyngddisgyblaethol o barcdir a ffiniau caeau i nodi eu gwerth fel adnoddau ecolegol ac archaeolegol.